Promotieplechtigheid van de Latijnse school in de Waalse Kerk; gravure door Frans van Bleyswijck, c. 1700 (TMS 63428)
Prijsboeken, in 1736 en 1737 uitgereikt aan Adrianus van der Goes (Archief 699, inv.nrs 213 en 214)
12 juli 2023:
School in de kerk
Het valt misschien niet mee om in dit plaatje de Waalse Kerk te herkennen. Er is dan ook nogal wat veranderd sinds Frans van Bleyswijck omstreeks 1700 deze gravure maakt. Niet alleen in de kerk, maar ook in de school die hier zijn promotieplechtigheden hield.
In de Middeleeuwen dient de Latijnse School hoofdzakelijk als vooropleiding voor het priesterschap. In de zestiende eeuw loopt het aantal roepingen en daarmee het aantal leerlingen sterk terug. Met de overgang van Delft naar het calvinisme in 1572 is het helemaal gedaan met de opleiding van geestelijken. Maar ook om rechten, medicijnen of protestantse theologie te kunnen studeren, is Latijn vereist. Na de nodige reorganisatieperikelen gaat de school een nieuwe bloeiperiode tegemoet. Dat is mede te danken aan krachtige steun van het stadsbestuur, dat zo’n prestigieuze instelling graag in stand wil houden.
In de loop van de zeventiende eeuw groeit het aantal leerlingen van de Latijnse School tot boven de honderd. Hoogtepunt van het schooljaar is de promotieplechtigheid, meteen na de zomervakantie. Het gaat niet om het behalen van de doctorstitel, maar om de bevordering naar een hogere klas of naar de universiteit. Één of meer leerlingen houden dan een oratie ofwel redevoering. Die is uiteraard in het Latijn en wordt gewoonlijk door de rector of een andere docent geschreven. Ook krijgen de beste leerlingen een prijs: een dik boek van een Romeinse schrijver, met het embleem van de Latijnse School voorop en een opdracht binnenin.
Op de gravure van Van Bleyswijck zien we de promotieplechtigheid in de Waalse Kerk. De kansel staat tegen de zuidmuur, aan de noordzijde is de kerk met een extra beuk uitgebouwd en ook onder het orgel zijn banken geplaatst. Bij de restauratie in de twintigste eeuw wordt de uitbouw verwijderd en de preekstoel verhuist naar de noordmuur. In het midden zitten de docenten en de ‘toezieners’ van de school, in de banken zit publiek en links vooraan staat een groepje leerlingen. De prent geeft niet alleen een inkijkje in de toenmalige kerk, maar ook in de mode van die tijd: alle mannen en zelfs de leerlingen dragen een pruik. Alleen al daaruit valt op te maken dat onderwijs aan de Latijnse School lang niet voor iedereen is weggelegd.