Uitspraak van vier arbiters over de boedelscheiding tussen Sint-Hiëronymusdal en Sion, 1436 (Archief 1, inv.nr 3413, charter 3100)
De gevelsteen boven de poort van Sint-Hiëronymusdal op een schilderij van Pieter de Hooch, 1658 (Londen, National Gallery)
23 mei 2023:
Een omgangsregeling voor boeken
Ruzie over boeken – je kunt je er tegenwoordig weinig meer bij voorstellen. Maar in de eerste helft van de vijftiende eeuw ligt dat anders. Boeken zijn nog handgeschreven, dus schaars en kostbaar. Dan is een bibliotheek van bijna honderd titels opeens de moeite waard om ruzie over te maken. Is het niet om de inhoud of het principe, dan wel om het kapitaal dat zo’n verzameling vertegenwoordigt.
Aan de ene kant in het conflict staat het stadsbestuur van Delft. Dat treedt op namens de broeders des gemenen levens, die wonen in Sint-Hiëronymusdal aan de Oude Delft, tegenover de Nieuwstraat. Hun huis is op initiatief van het stadsbestuur in 1404 gesticht door enkele broeders uit Deventer, het kerngebied van de Moderne Devotie. Dit is een religieuze beweging die nieuw elan brengt in de middeleeuwse katholieke vroomheid. De leden wonen samen en bezitten alles gemeenschappelijk, vandaar broeders ‘des gemenen levens’. Zij leggen zich toe op vrome oefeningen en gebeden. Onder hen zijn priesters die geestelijke leiding geven aan de vrouwenkloosters in de stad, anderen doceren aan de Latijnse School.
Aan de andere kant in het conflict staan bewoners van Sint-Hiëronymusdal die een stap verder gaan en een officiële kloosterregel willen volgen. Omstreeks 1434 verlaten zij hun medebroeders en stichten zij het klooster Sion, net over de grens met Rijswijk. De boedelscheiding verloopt niet bepaald harmonieus. Het stadsbestuur stelt dat zowel de onroerende als de roerende goederen van Sint-Hiëronymusdal stedelijk eigendom zijn. Op 27 augustus 1436 doet Sion afstand van alle aanspraken op het huis, de kapel en het kerkhof. Vijf dagen later doen vier scheidslieden uitspraak over de overige bezittingen. De broeders van Sion moeten alle roerende goederen die zij hebben meegenomen, teruggeven aan Sint-Hiëronymusdal. Dat gelft in het bijzonder voor de boeken; 43 kunnen zij direct retourneren en ongeveer 55 exemplaren die uitgeleend zijn, moeten zij zo spoedig mogelijk terughalen en inleveren.
De scheidslieden bepalen wel dat Sint-Hiëronymusdal en Sion deze bibliotheek en alle boeken die zij in de toekomst nog zullen verwerven, desgevraagd aan elkaar uit moeten lenen. Een soort omgangsregeling voor boeken dus.