De originele stadsrechtoorkonde van 15 april 1246. (Archief 1, inv.nr 1, charter 9084)
Afschrift van de stadsrechtoorkonde in het Latijn (rood), met vertaling in het Nederlands (zwart) in het privilegeboek uit de vijftiende eeuw. (Archief 598, inv.nr 1252)
15 mei 2023:
De verjaardag van Delft
De geboortedatum van Delft als stad is 15 april 1246. Op die dag vaardigt graaf Willem II van Holland een oorkonde uit waarin hij de bewoners van Delft een aantal belangrijke privileges of voorrechten verleent.
Willem II geeft Delft bijvoorbeeld vrijstelling van tolbetaling in zijn graafschap, wat een enorme impuls aan de handel geeft. Maar nog veel belangrijker: de Delftenaren krijgen een grote mate van zelfbestuur op het gebied van regelgeving en rechtspraak. De schout en zeven schepenen mogen verordeningen uitvaardigen en overtredingen zelf berechten. In eerste instantie geldt dit stadsrecht alleen voor het gebied van de Nieuwe Delft, dat is de gracht langs de tegenwoordige Koornmarkt, Wijnhaven, Hippolytusbuurt en Voorstraat. In 1268 krijgen de bewoners langs de Oude Delft dezelfde voorrechten.
De tekst van de stadsrechtoorkonde is in het Latijn. Dat is in die tijd de gebruikelijke taal voor officiële documenten. Hij is geschreven op een vel perkament van circa 60 bij 45 centimeter. De originele privileges worden eeuwenlang hoog en droog bewaard in de toren van de Oude Kerk. Dat is de veiligste plek van de stad in tijden van overstromingen, brand en oorlogsgeweld. Desondanks is de originele oorkonde zwaar gehavend en is het zegel verloren gegaan. Hoe dat komt, is een raadsel. Het zal niet zijn veroorzaakt door intensief gebruik. De secretaris en de klerken van het stadsbestuur beklimmen natuurlijk niet elke keer als zij iets willen nakijken de trappen van de kerktoren. Voor dagelijks gebruik leggen zij een privilegeboek aan met afschriften van de belangrijkste stukken.
Het oudste exemplaar dat bewaard is gebleven, dateert uit het eerste kwart van de vijftiende eeuw. In die tijd is het Latijn ook als bestuurstaal al lang vervangen door het Nederlands. Dat is goed af te lezen aan dit privilegeboek, dat net als de originele oorkonde wordt bewaard in het Stadsarchief. Het stadsrecht is opgedeeld in artikelen en na elke met rode pen geschreven Latijnse passage volgt in zwart de Middelnederlandse vertaling. Zo kunnen ook degenen die het Latijn niet machtig zijn, nagaan wat het stadsrecht behelst.