Kris-Kras

Op de plek van Rietveld 85 stond van 1838 tot 1938 een hofje met de merkwaardige naam Kris-Kras. Dat was de volkse bijnaam van het genootschap Christo Sacrum, dat hier in 1802 een kerk liet bouwen. Het was een uniek voorbeeld van privatisering van godsdienst, dat echter geen lang leven was beschoren.

De Bataafse Revolutie van 1795 betekende het einde van de bevoorrechte positie van de hervormde kerk. Ook katholieken, remonstranten en andere kerkgenootschappen mochten voortaan in alle openheid hun godsdienstoefeningen houden. Er waren echter mensen die nog verder wilden gaan. Zij vreesden dat het ieder voor zich zou worden, terwijl er juist behoefte was aan eenheid. In Delft stichtten zij in 1797 het oecumenisch genootschap Christo Sacrum, Latijn voor ‘Gewijd aan Christus’. Het stond open voor mensen van alle politieke en religieuze richtingen.

Het aantal leden bleef aanvankelijk beperkt tot een dertigtal jonge en hoogopgeleide Delftenaren. De voorzitter en tevens geldschieter was J.H. Onderdewijngaart Canzius, eigenaar van een instrumentenfabriek. In 1802 werd de kerk aan het Rietveld geopend, met plaats voor zeshonderd mensen. Het is de vraag of die kerk ooit vol heeft gezeten, want meer dan zo’n 120 leden kreeg Christo Sacrum nooit. De andere kerkgenootschappen werkten deze vreemde eend in de bijt tegen waar zij konden. Onder de bevolking circuleerden geruchten over geheime ceremonies en complotten. Toen Onderdewijngaart Canzius zich door financiële nood gedwongen terugtrok, was het verval onafwendbaar.

Zelfs de enthousiaste inzet van medeoprichter Isaac van Haastert kon het tij niet keren. Hij was vermoedelijk de maker van deze drie prachtige tekeningen van Christo Sacrum. Ze zijn in 2013 door J.R. ter Molen, oud-directeur van Paleis Het Loo, uit zijn privécollectie geschonken aan het Stadsarchief. Op 5 december nog wel – zo’n gulle Sint zal er zelden zijn langsgekomen.