Een zuivere krant

6 april 1946

Iedereen is er in april 1946 allang aan gewend dat het Delftse nieuws via Veritas in de huiskamers komt. Katholieke Delftenaren lezen liever de Toekomst en protestantschristelijken abonneren zich op Trouw, net zo verzuild als voor de oorlog. Toch zijn er verschillen, want toen telde de stad twee ándere grote kranten: de Delftsche Courant en de katholieke Nieuwe Delftsche Courant. Waar zijn die gebleven?

Illegaal komt bovengronds
Delftenaren hebben direct na de bevrijding geen keuze. De redactie van het bovengronds gekomen Veritas werkt vanaf mei 1945 samen met Het Parool, Het Vrije Volk, Toekomst, Trouw en De Waarheid om één krant te laten verschijnen, een ‘mededelingenblad’. Dat gebeurt op aandrang van de chef Perszuivering van het Militaire Gezag om perschaos te voorkomen. Cynici dragen aan dat de pers van de ene censuur overstapt naar de andere censuur.
Vanaf 1 juli verschijnt Veritas als zelfstandige krant met een onafhankelijke redactie. Dat is ook het moment dat andere dagbladen weer uitkomen. Voor katholieke Delftenaren is er voortaan Toekomst, en meer regionaal en landelijk georiënteerde bladen als Trouw, Het Vrije Volk en De Waarheid verzorgen een Delftse editie. Het zijn stuk voor stuk bladen die hun oorsprong in de illegale pers hebben. Kranten die tijdens de oorlog ‘gewoon’ doorgingen zijn door het Militaire Gezag verboden, zoals de Delftsche Courant en de Nieuwe Delftsche Courant. De redactie van Toekomst juicht die ontwikkelingen toe: het afschaffen van ‘oude heilige pershuisjes’ duidt op vernieuwing en verandering.

Op Verwersdijk 6-8 zetelt de redactie van de Delftsche Courant, met rechts de drukkerij van firma W. Gaade, 1938. (foto van der Reijken, TMS 220159)

Perszuivering
De inzet op voormalige illegale kranten is ook gewoon een praktische oplossing omdat het lot van de oude dagbladen nog maandenlang onbeslist zal blijven. Zij zitten, zoals het Militaire Gezag het uitdrukt, ‘in voorarrest’. De redactie van Veritas hoopt dat er snel duidelijkheid komt, aangezien in juli 1945 nog niemand in West-Nederland iets gemerkt heeft van ‘de geheimzinnige Perscommissie’.  Duidelijkheid is er al wel voor de Nieuwe Delftsche Courant. Dit nieuwsblad kreeg tijdens de oorlog een Duitsgezinde NSB-hoofdredacteur opgedrongen, en werd in 1944 met de Leidsche Courant samengevoegd tot het Zuidhollandsch Dagblad. Na de oorlog komt het Delftse katern niet meer als zelfstandige krant terug.
De ogen zijn gericht op de drukkerij W. Gaade die de Delftsche Courant uitgeeft, sinds 1841 een gegeven in de stad. Op 8 augustus 1945 schrijft directeur H. Sloterdijk aan burgemeester G. van Baren dat hij een verzoek zal indienen bij de minister van Binnenlandse Zaken om de krant weer te laten verschijnen. Hij informeert of Van Baren hem daarin wil steunen. De Delftsche Courant plaatste de door de Duitse bezetter aangeleverde berichten, maar bij drukkerij W. Gaade rolden met zijn hulp tegelijkertijd de illegale Houdt stand en Het Dagblad van de persen. Sloterdijk memoreert naast de goede houding het belangeloos ter beschikking stellen van hun hoofdredacteur R.F. Beerling voor het ‘overbruggingsorgaan’ Veritas direct na de bevrijding.

Geen bezwaar
Er komt voorlopig nog geen antwoord. De perszuivering blijkt ingewikkeld. De wens leeft om alles anders te doen, maar er zijn ook grote gevestigde belangen van uitgeverijen. Pas in het najaar van 1946 krijgt burgemeester Van Baren de mogelijkheid een positief woordje te doen voor de Delftsche Courant. Hij laat weten dat hij Beerling heeft aangeraden voor dat hoofdredacteurschap, ‘op grond van zijn houding gedurende de bezetting’. Met Beerling aan het hoofd wordt Veritas ‘zoo goed als door de geheele burgerij’ met instemming gelezen.
In november 1946 stelt de Commissie voor de Perszuivering vast dat directeur H. Sloterdijk niet vervolgd hoeft te worden. Hij heeft er onder meer voor gezorgd dat foto’s minder goed in de krant kwamen en ook op andere vlakken ‘nationaal lofwaardige daden’ verricht. Hij ontvangt ‘met onmiddellijke ingang’ het certificaat: drukkerij W. Gaade mag weer aan de slag. De redactie gaat ook meteen aan het werk, zodat er op 7 december 1946 weer een Delftsche Courant verschijnt, ruim 1,5 jaar na het einde van de oorlog. Een verliezer is er ook, want de populariteit van de oude vertrouwde krant gaat ten koste van Veritas. Delft is niet groot genoeg voor meer dan één algemeen dagblad.

Verderop in de stad wordt ook gewerkt aan een glorieuze terugkeer, maar dan van studentensociëteit Phoenix. Daarover meer in het volgende Bevrijdingsbulletin van 13 april 1946:  Uit de as herrezen .

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

• René Vos, Niet voor publicatie. De legale Nederlandse pers tijdens de Duitse bezetting (Amsterdam 1988)
• Lydia E. Winkel, De ondergrondse pers, 1940-1945 (Amsterdam 1989, herziene versie)
• Delftsche Courant, nieuwsblad voor Delft en Delfland, 7-12-1946
• Veritas, mededelingenblad voor Delft en omstreken, 14-5-1945, 15-5-1945 en 2-7-1945
• Archief 598. Losse aanwinsten
  o De Toekomst, 30-6-1945
• Archief 653. Gemeentebestuur
  o 1900. Stukken betreffende viering bevrijding, 8-8-1945, 25-10-1946 en De Nederlander, 18-11-1946

Diverse illegale bladen tijdens de Tweede Wereldoorlog komen na 1945 bovengronds en blijven daar ook. (particuliere collectie)

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?