Experimentele woningbouw

Een grote woonkamer, twee slaapkamers, centrale verwarming en een balkonnetje. In de jaren zestig verrijzen tientallen flats in de nieuwe wijk Voorhof. Dat is praktisch en functioneel, maar mooi is anders. Tenminste, dat vinden jonge architecten in diezelfde jaren zestig.

Herman Hertzberger is zo’n dwarse denker. Hij noemt zich structuralist en verzet zich met collega’s als Aldo van Eyck en Jaap Bakema tegen het industrieel functionalisme. De menselijke maat moet weer centraal staan om structuur te geven aan woningen. Hertzberger wil de macht bij de bewoners leggen. Met hulp van de Stichting Experimentele Woningbouw krijgt Hertzberger in 1970-1971 de kans een blok van acht woningen in Buitenhof te laten bouwen. Delft heeft al meer ruimte gegeven aan experimentele architectuur, daar passen deze zogenoemde Diagoonwoningen prima bij.

Hertzberger is in Delft geen onbekende. Hij heeft de Montessorischool aan de Jacoba van Beierenlaan dan al ontworpen. Dat is een uniek schoolgebouw met onder meer L-vormige lokalen, waar leerkrachten en leerlingen niet automatisch frontaal tegenover elkaar zitten. Voor de school gebruikt hij standaardvormen, een manier van werken die hij ook voor de Diagoonwoningen toepast.

Het trappenhuis, de keuken en de badkamer zitten op een vaste plek. Daaromheen kiezen de bewoners zelf hoe ze de ruimtes verder indelen. Groot, klein, licht, donker – dat is aan hen. Er zijn veel mogelijkheden omdat de woning uit verspringende, halve verdiepingen bestaat. Muren, ramen en vloeren kunnen naar believen gewijzigd worden. Hertzberger hoopt dat bewoners hiermee meer vrijheid ervaren. Het is zijn ideaal om de woningen mee te laten groeien met de bewoners. Wie ouder wordt, heeft tenslotte andere woonwensen dan een gezin met jonge kinderen.

Wie de Diagoonwoningen door de tijd heen wil volgen, vindt in het Stadsarchief diverse foto’s. Wie er ook eens in wil rondlopen, kan terecht bij een van de huidige bewoners die op verzoek bezichtigingen verzorgt. Deze woning wordt als architectuuricoon gekoesterd, juist omdat hij nog bijna in de originele staat is. Dat is prachtig natuurlijk, maar eigenlijk nu net níet wat Hertzberger voor ogen had.